بررسی ارتباط بین اندازه شرکت و عدم تقارن اطالعاتی با هموارسازی سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

Transcript

1 بررسی ارتباط بین اندازه شرکت و عدم تقارن اطالعاتی با هموارسازی سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران محمدرضا پورعلی روح االمین غالمی مرضیه السمی ایمن چکیده- در این تحقیق مسأله اصلی بررسی رابطه میان اندازه شرکت و عدم تقارن اطالعاتی با هموارسازی سود میباشد. با توجه به تعاریف و محدودیتهای لحاظ شده بهه روش نمونهه گیهری»سیسهتماتیک«حجهم نمونه بالغ بر 87 شرکت از بین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تههران بهرای یهک دوره 5 ساله مربوط به سالهای گردید یا به عبارتی 435 دوره مالی در مجموع برای انجام آزمون های آماری جمع آوری گردید. این تحقیق از نظر هدف کاربردی است که داده های آن بهه روش کتابخانهه ای استخراج گردیده است. با استفاده از نرم افزار EXCEL محاسبه و طبقه بنهدی گردیهده و بها نهرم افزارههای EVIEWS 6 و Stata 11 از طریق رگرسهیون چندگانهه خطهی و آزمهون ههای F و T مهورد تحلیهل قهرار گرفتند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که در طی دوره مورد مطالعه رابطهه معکهوس و معنهاداری میان اندازه شرکت ها با سودهای هموارشده منتج از همان شرکت ها وجود دارد بطوری که با بزرگتر شدن ان دازه شر کت ها هموار ساز ی سود در آن هها کا سهت ه مهی شهود. همچنهین م شهخ ص گردیه د که ه عه د م تقهارن اط العاتی نیز با سود ها ی هموارش ده دارا ی رابط ه م ع کوس و م عنهادار ی بهوده بطهور ی که ه بها افهزایش در صه د شکاف قیمتی خرید و فروش سودهای هموار شده کاهش می یابند. واژه های کلیدی: هموارسازی سود اندازه شرکت عدم تقارن اطالعاتی بورس اوراق بهادار تهران. - 1 دکترای حسابداری دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه آزاد اسالمی چالوس - 2 کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه عالمه محدث نوری - 3 کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه شهید بهشتی تهران 16

2 مقدمه گسترش فزاینده فعالیتهای اقتصادی و پیچیدگی روز افزون آنها و به دنبال آن شکلگیری موسسات و شرکتهای بزرگ از یک طرف و لزوم توجه به اطالعات دقیق حسابداری و صورت- های مالی از سوی دیگر دانش حسابداری را دستخوش تحوالتی شگرف کرد و سبب ابداع روش- های تحلیلی و مدیریتی نوین در حسابداری گردیده است. تشکیل موسسات بزرگ دو پیامد اساسی با خود به همراه داشته است از یک سو ضرورت تفکیک بین مالکیت و مدیریت و از سوی دیگر وجود روشهای حسابداری یکسان و یکنواخت جهت گزارشگری بیش از پیش احساس میشد. در اواخر دهه 1920 رایج شدن صورت حساب سود و زیان همراه با فشارهای قابل توجه از سوی افراد خارج از حرفه حسابداری و نیز عدم رضایت دست اندرکاران حرفهای و دانشگاهیان از روشهای جاری تغییرات نهادی مهمی را در تفکر و نظریه حسابداری بوجود آورد. یکی از مهمترین این تغییرات تاکید و توجه بیشتر به صورت سود و زیان که پیشتر معطوف به ترازنامه بود سبب شد تا مقوله ای به نام "مدیریت سود" متولد و مطرح شود. مدیریت سود به عنوان فرآیند برداشتن گامهای آگاهانه در محدوده پذیرفته شده حسابداری برای برآوردن سود گزارش شده به سطح مورد نظر تعریف شده است. اگرچه مدیریت سود در ادبیات حسابداری پیشنهاد شده است ولی قطعیت نیافته است. عمل نزدیک کردن سود گزارش شده به سطح سود هدف از طریق دستکاری انجام میشود. یکی از اهداف دستکاری سود هموارسازی سود گزارش شده است بنابراین هموارسازی سود را میتوان بخشی از مدیریت سود دانست. هموارسازی سود به عنوان اقدامی آگاهانه و عامدانه برای کاهش تغییرها و نوسانهای دورهای سود گزارش شده یا سود مورد پیشبینی از طریق استفاده از فنهای گزینهای حسابداری در چارچوب اصول پذیرفته شده عمومی حسابداری تعریف شده است )مالنظری وکریمی زند 1386 ( 17

3 در جوامعی چون ایران که در آغاز فرآیند خصوصیسازی هستند اندازهگیری قابلیت سودآوری واقعی و ارزشگذاری صحیح شرکتها که به طور اساسی مرتبط با سود گزارشی است حیاتی جلوه میکند زیرا منصفانه نبودن آن منجر به انتقال نادرست سرمایههای دولتی به بخش خصوصی اثر بر بازار نوپای سرمایه که از آن به عنوان دارایی اجتماعی یاد میشود شکست شرکت ها در بازارهای جهانی و سلب اعتماد سرمایهگذاران از این نوع بازار میشود و به ناکارآمد شدن این شاخص تبنمای اقتصادی که نقش مهمی در بازارهای آزاد متقبل است می- انجامد. بنابراین باید تهدیدات و ابهامات موجود در سود گزارشی را برطرف ساخت و با شفاف کردن اطالعات موجود راه های سرمایهگذاری را هموار ساخت. )اعتمادی و ایمانی 1388 ( مساله اصلی تحقیق حاضر این است که آیا رابطه معناداری بین اندازه شرکت و عدم تقارن اطالعاتی با هموارسازی سود وجود دارد مبانی نظری تحقیق تعاریفی از هموارسازی سود و انواع آن 1 هپ ورث )1953( بعنوان یکی از نخستین محققین این رفتهار انگیهزه هموارسهازی سهود را برپایهه بهبود در رابطه با اعتبار دهندگان و کارکنان قرار میدهد و بیهان مهیدارد کهه ایهن عمهل از طریهق 2 اقهدامات روانشناسهانه مهیتوانهد چرخهههها و نوسهانات تجهاری را کهاهش دههد. بیهدلمن )1973( هموارسازی سود را به بهترین شکل تعریف می نماید: "اقدام آگانهه ای بهرای کاسهتن از نوسهانات ناشی از تغییر در سطح سود خالص به گونهای که در زمان کنونی برای شرکت عادی جلوه کنهد". 3 اشاری و همکاران )1994( در تحقیق خود هموارسازی را سود عملهی دانسهته اسهت کهه اسهباب 1-Hepworth 2- Beidelman 3- Ashari et al 18

4 سوء استفاده در گزارشگری مالی را فراهم میآورد و استفادهکنندگان صورتههای مهالی بایهد بهه این امر واقف باشند. انواع هموارسازی سود الف( هموارسازی طبیعی: این نوع از هموارسازی سود به جریانات نقدی گفته میشود که از فرآیندهای عملیاتی ذاتا هموار و واقعی بدست میآید. نظیر: صنایع آب برق و گاز که قیمت نسبتا ثابتی دارند. ب( هموارسازی مصنوعی یا ساختگی )هموارساازی حساابداری(: ایهن نهوع از هموارسهازی سود توسط مدیریت صورت میگیرد و در واقع مدیریت برخی از رویدادها و وقهایع اقتصهادی را کنترل میکند یا روی آنها اثر میگذارد. نظیر فروشهای زودرس یا بهرعکس آن یعنهی بهه تهاخیر انداختن فروش واحد تجاری. بعبارت دیگهر ایهن نهوع هموارسهازی سهود تنهها موجهب جابجهایی هزینهها و درآمدها بین دورههای مالی میشود. ج( هموارسازی واقعی )هموارسازی معامالتی(: ایهن نهوع هموارسهازی سهود ناشهی از یهک رویداد اقتصادی نیست بلکه از اقداماتی ناشی میشود که اصطالحا بهه آن دسهتکاری حسهابداری میگویند و تاثیری بر جریانات نقدی واحد تجاری ندارند. هموارسازی واقعهی سهود مهیتوانهد بهر جریانات نقدی شرکت هم بطور مستقیم و هم بطور غیرمستقیم تهاثیر بگهذارد. بهرای تهاثیر مسهتقیم میتوان به افزایش تقاضا برای یک محصول و بهدنبال آن افهزایش فهروش و متقهابال افهزایش سهود اشاره کرد اما برای تاثیر غیرمستقیم میتوان به انتخاب یک روش از بین دو یا چند روش پذیرفتهه شده حسابداری و طبقه بندی درآمدها و هزینهها اشاره کرد. اندازه شرکت در ارتباط با متغیر اندازه شرکت محققین معتقدند از آنجایی که شرکتهای بزرگ در معرض توجه و نقد و بررسی بیشتری قرار دارند ممکن است انگیزه کمتری نسبت به شرکتهای کوچکتر 19

5 برای هموارسازی سود داشته باشند. به بیان دیگر احتمال کمی وجود دارد که مدیران شرکتهای بزرگ بتوانند از طریق گزارش سودهای هموار ارزش اضافی بدست آورند زیرا سایر منابع بطور مستمر عالیم اطالعاتی مربوط را به بازار منتقل میکنند )اشاری و همکاران 1994 (. اندازه شرکت از جمله عواملی است که اغلب در تحقیقات به آن اشاره شده است. اندازه شرکت میتواند نمایانگر اهرم شرکت برتری رقابتی شرکت توانایی مدیریت کارایی اطالعات و در نهایت میتواند نمایانگر ریسک کلی شرکت باشد. مشارکت بین هموارسازی سود و اندازه شرکت مورد توجه برخی از تحلیل گران حسابداری بوده است.) عالمه حائری 1378 ( عدم تقارن اطالعاتی عدم تقارن اطالعات یکی از عوامل موثر در تصمیمگیری اطالعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم است. که اگر به درستی فراهم و پردازش نشود اثرات منفی برای فرد تصمیمگیرنده درپی خواهد داشت. از سوی دیگر نوع و چگونگی دستیابی به اطالعات نیز حائز اهمیت است. در صورتی که اطالعات مورد نیاز به صورتی نامتقارن بین افراد توزیع شود )انتقال اطالعات به صورت نابرابر بین ذینفعان صورت گیرد( نتایج متفاوتی را نسبت به موضوع واحد سبب می شود. بنابراین قبل از اینکه خود اطالعات برای تصمیمگیرنده مهم باشد این کیفیت توزیع اطالعات است که باید به صورت دقیق مورد ارزیابی قرار گیرد. زمانی که عدم تقارن اطالعاتی در رابطه با سهام یک شرکت افزایش مییابد ارزش ذاتی آن با ارزشی که سرمایهگذاران در بازارهای سرمایه برای سهام مورد نظر قائل میشوند متفاوت خواهد بود. در نتیجه ارزش واقعی سهام شرکت با ارزش مورد انتظار سهامدارن متفاوت خواهد بود )دیاموند و ورچیا 1991 (. 20

6 مروری بر تحقیقات پیشین تحقیقات داخلی نوروش و همکاران) 1384 ( در پژوهشی نشان دادند که شرکتهای بزرگ در ایران اقدام به مدیریت سود کرده اند و انگیزه اعمال این مدیریت نیز با افزایش بدهی بیشتر میشود. همچنین یافتههای پژوهش نشان داد که شرکتهای بزرگ از اقالم تعهدی برای کمتر کردن مالیات استفاده میکنند و با بزرگتر شدن شرکتها تمایل مدیران به هموارسازی سود بیشتر میشود. قائمی و وطن پرست) 1386 ( درتحقیقی با عنوان»بررسی نقش اطالعات حسابداری در کاهش عدم تقارن اطالعاتی در بورس اوراق بهادار تهران«دریافتند که در بورس اوراق بههادار تههران نیهز افزایش عدم تقارن اطالعاتی بین معامله گران دامنه تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فهروش سههام را وسیعتر میکند. پورکریم) 1388 ( در تحقیقی با عنوان»بررسی رفتار هموارسازی سود با استفاده از درآمهدها و هزینههای غیرعملیاتی«بدین نتیجه دست یافتند که تنها عامل انحراف از سود مورد انتظار به عنهوان عامل موثر شناخته شده و عامل اندازه موثر شناخته نشده است. رحیمیان و همکاران) 1391 ( در تحقیق خود با عنوان»بررسی ارتباط بین کیفیت سهود و عهدم تقارن اطالعاتی درشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران«پرداخته و به ایهن نتیجهه رسیدند که بین میزان کیفیت سود و عدم تقارن اطالعاتی ارتباط معنهاداری وجهود دارد و کهاهش کیفیت سود منجر به افزایش عدم تقارن اطالعاتی می شود. تحقیقات خارجی در دهه 1970 میالدی دانشمند به نام های اسهپنس اکرلهوف و اسهتیلیتز )برنهدگان جهایزه نوبل اقتصاد در سال 2001( در زمینه اقتصاد اطالعات نظریهای پایهگذاری کردند که به نظریه عدم 1- Spence 2- Akerlof 3- Stiylitz 21

7 تقارن اطالعات مرسوم شد. اکرلوف نشان داد که عدم تقارن اطالعاتی مهیتوانهد موجهب افهزایش گزینش مغایر در بازارها شود که این امر قبل از وقوع معامله بهرای افهراد بوجهود مهیآیهد. اسهپنس خاطر نشان میکند که واسطههای مطلع میتوانند با انتقال اطالعات محرمانه خهود بهه واسهطهههای کماطالع درآمد بازار خود را بیشتر کنند. اکرلوف نوعی بازار را بهه تصهویر مهیکشهد کهه درآن فروشنده نسبت به خریدار اطالعهات بیشهتری را در اختیهار دارد. البتهه حسهابداران ایهن موضهوع را پذیرفتهاند تا میزان اطالعات را در اختیار عموم افزایش یابد. 1 مهوزس )1987( در تحقیقهی بها عنهوان»هموارسهازی سهود و انگیهزهههای آن«از تغییهرات اختیاری حسابداری به عنوان ابزار هموارسازی سود اسهتفاده مهیکننهد بها ایهن توجیهه کهه انتخهاب روشهای حسابداری میتواند سود را تغییر دهد. نتایج تحقیق موزس بیانگر وجود ارتباط معناداری بین رفتار هموارسازی سود و فاکتورهایی مثل اندازه شرکت پاداش مدیریت انحهراف از سهود از قبل از تغییرات حسابداری و شاخص میزان تأثیر تغییرات حسابداری در سهطح سهود مهی باشهد. در نتایج موزس به روشنی بیان شده است که طرحهای پاداش در شرکت میتواند یهک انگیهزه بهرای عدم وجود نوسان در سود باشد. فاکتورهای هزینههای سیاسی )که همان اندازه شهرکت و سههم از بازار شرکت میباشد( دارای ارتباط معناداری با هموارسازی می باشد. 2 آلبرچت و ریچاردسون )1990( در مقالهای تحت عنوان»هموارسازی سود به وسیله بخهش اقتصادی«مطالعه خود را روی هموارسازی سود براساس نگرش اقتصادی دوگانه قرار دادنهد. آنهها سیستم تجاری کشورهای سهرمایهای را متشهکل از دو بخهش اقتصهادی )بخهش صهنایع محهوری و بخش صنایع پیرامونی( میدانستند و ارتباط بخش اقتصادی اندازه شرکت و رفتار هموارسهازی را مورد تحلیل و آزمون قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که شرکتهای بزرگتر نسبت بهه شهرکت- های کوچکتر توجه بیشتر تحلیلگران را به خود معطوف می دارند بهه همهین دلیهل شهرکتههای 1- Moses 2- Albercht & Richardson 22

8 بزرگتر شناخته شدهتر هستند و در نتیجه نیاز کمتری به هموارسازی سود دارند. بخهش اقتصهادی و اندازه شرکت متفقا با هموارسازی سود مرتبط هستند. شرکتهای بزرگ در بخش پیرامونی رفتار هموارسازی بیشتری را نسبت به شرکتهایی به اندازه مشابه در بخش مرکزی نشان میدهد. فرضیهها به منظور تحقیق به اهداف پژوهش این پژوهش دارای یک فرضیه اصلی و دو فرضیه فرعی می- باشد: فرضیه اصلی تحقیق : بین اندازه شرکت و عدم تقارن اطالعاتی با هموارسازی سود رابطه معناداری وجود دارد. فرضیات فرعی تحقیق:.1.2 بین اندازه شرکت با هموارسازی سود رابطه معناداری وجود دارد. بین عدم تقارن اطالعاتی با هموارسازی سود رابطه معناداری وجود دارد. نوع پژوهش و روش گردآوری داده ها پژوهش حاضر مطالعه ای کاربردی با تاکید بر روابط همبستگی است. به منظور جمعآوری داده- های مورد نیاز پژوهش از نرم افزارهای تدبیرپرداز ره آورد نوین و بانک اطالعات شرکتهای پذیرفته شده در بورس و همچنین از سایت های rdis.ir irbourse.com و codal.ir استفاده شده است. متغیرهای پژوهش و نحوه اندازه گیری آنها مدل برای آزمون فرضیه های پژوهش برای آزمون فرضیههای پژوهش از رگرسیون چندگانه زیر )ونکاتش و چیانگ 1986 ( استفاده میشود. در این مدل متغیر هموارسازی سود به عنوان متغیر وابسته متغیرهای اندازه شرکت و عدم 23

9 تقارن اطالعاتی به عنوان متغیرهای مستقل و متغیرهای اهرم مالی رشد شرکت ریسک فروش و زیان به عنوان متغیرهای کنترلی در نظر گرفته شده اند. SMTH it = β 0 + β 1 SIZE it + β 2 SPREAD it + β 3 LEVERAGE it + β 4 GROWTH it + β 4 δ SALE it + β 5 AVGOCF + β 6 LOSS it + ε it :SMTH it هموارسازی سود شرکت i برای یک دوره 5 ساله t در سال i لگاریتم طبیعی داراییهای پایان دوره شرکت :SIZE it t در سال i عدم تقارن اطالعاتی شرکت :SPREAD it :LEVERAGE it اهرم مالی شرکت i در سال t t در سال i رشد شرکت :GROWTH it δ: SALE it ریسک فروش شرکت i برای یک دوره 5 ساله : AVGOCF it میانگین جریان نقد عملیاتی شرکت i برای یک دوره 5 ساله t در سال i زیان شرکت :LOSS it ε: it خطای مدل مدل اندازه گیری سایر متغیرها 24 هموارسازی سود معادل التین هموارسازی )Smoothing( میباشد که از یک از مدل ونکاتش و چیانگ برای محاسبه آن دوره 5 ساله استفاده میگردد. مقدار بدست آمده همواره بین صفر ویک قرار دارد. هرچه حاصل این کسر بزرگتر )یعنی به یک نزدیکتر( باشد SMTH نشان دهنده هموارسازی سود بیشتر و کیفیت سود کمتر میباشد و برعکس مقادیر کوچکتر )یعنی به صفر نزدیکتر( باشد SMTH نشان دهنده هموارسازی سود کمتر و همینطور نشان دهنده کیفیت سود بیشتری می- باشد.

10 SMTH it = δ (OCF it) δ (NI it ) ) it δ: (OCF انحراف استاندارد جریان ورود یا خروج وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی موجود در صورت گردش وجوه نقد شرکت i در سال t t در سال i انحراف استاندارد معادل سود خالص پس از کسر مالیات شرکت δ: (NI it ) اندازه شرکت- : Size شرکت در پایان دوره مالی می باشد. اهرم مالی اندازه شرکت که مبنای محاسبه آن لگاریتم طبیعی داراییهای LEVERGE it = TD it TA it t در سال i مجموع بدهیهای شرکت : TD it t در سال i مجموع داراییهای شرکت : TA it زیان ( LOSS (: برای مشاهداتی که زیان خالص داشته باشند عدد 1 و برای سود یا عدم آن عدد 0 می باشد. رشد شرکت ) تعداد سهام منتشره ارزش بازار هر سهم ( GROWTH = حقوق صاحبان سهام انحراف استاندارد فروش SALE( δ(: معادل انحراف استاندارد فروش تقسیم بر مجموع دارایی ابتدای دوره برای یک دوره 5 ساله می باشد. عدم تقارن اطالعاتی: برای سنجش عدم تقارن اطالعاتی بین سرمایهگذاران از الگوی زیر که طبق این الگو هرچه تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام عدد بزرگتری باشد حاکی از عدم تقارن اطالعاتی بیشتر است. در آزمون فرضیه ها استفاده قرار می گیرد )قائمی و وطن پرست 1386 (: قدر مطلق عدد حاصل از این الگو مورد 25

11 (AP BP) 100 SPREAD = (AP + BP) 2 t در سال i میانگین قیمت پیشنهادی فروش سهام شرکت : AP t در سال i میانگین قیمت پیشنهادی خرید شرکت : BP جامعهی و نمونه آماری جامعه آماری مورد نظر در تحقیق حاضر شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشند که طی سالهای 1387 لغایت 1391 مشغول به فعالیت میباشند و با اعمال محدودیت های ذیل به روش حذف سیستماتیک نمونه آماری انتخاب میشوند: پایان سال مالی آن ها پایان اسفند باشد. جزء شرکتهای مالی )مثل بانکها موسسات بیمه( و شرکتهای سرمایهگذاری نباشند. شرکت هایی که قبل از سال 1387 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرش شده باشند. در طی دوره بررسی تغییر سال مالی نداده باشند. داده های مورد نیاز در دسترس باشند. با اعمال تمام پنج محدودیت حجم نمونه بالغ بر 87 شرکت گردید. قلمرو تحقیق قلمرو زمانی: قلمرو زمانی تحقیق سال های 1387 لغایت 1391 میباشد. قلمرو مکانی: مکان انجام این تحقیق بورس اوراق بهادار تهران میباشد. قلمرو موضوعی: ایهن تحق یه ق به ه بررس هی ر ا بطه ه به ین ا نه د ازه ش هرک ت و عه د م تق هارن ا ط العها تی بها هموارسازی سود میپردازد. 26

12 یافته های تحقیق روش و نوع تحقیق: از آنجا که هدف تحقیقهای کاربردی توسعه دانش کاربردی در یهک زمینهه خاص است تحقیق حاضر از نوع کاربردی است. این نوع تحقیقها به سمت کاربرد عملهی دانهش هدایت میشود. همچنین این تحقیق پس رویدادی و از لحاظ ماهیت از نهوع تحقیقهات توصهیفی- همبستگی بوده و هدف اصلی آن تعیین وجود میزان و نوع رابطه بین متغیرههای مهورد آزمهون است زیرا از یک طرف وضع موجود را بررسی میکند و بهه توصهیف مهنظم و نظامهدار وضهعیت قبلی آن میپردازد و از طرف دیگر رابطه بین متغیرهای مختلف را با استفاده از تحلیهل رگرسهیون کشف یا تعیین میکند. یافته های حاصل از آزمون فرضیه اصلی H: 0 بین اندازه شرکت و عدم تقارن اطالعاتی با هموار سازی سود رابطه معناداری وجود ندارد. H: 1 بین اندازه شرکت و عدم تقارن اطالعاتی با هموار سازی سود رابطه معناداری وجود دارد. جدول )1( آزمون رگرسیون فرضیه اصلی نام متغیر ضریب تاثیر انحراف برآورد آماره t سطح معناداری *0/006 2/145 0/245 0/345 ثابت *0/011-1/996 0/521-0/275 اندازه شرکت *0/008-2/128 0/326 عدم تقارن اطالعاتی 0/414-0/241 0/996 0/441 0/154 اهرم مالی 0/062 1/475 0/285 0/022 رشد شرکت *0/001 2/226 0/166 0/352 ریسک فروش *0/043 1/629 0/432-0/224 جریان نقد عملیاتی 0/296 0/662 0/296 0/115 زیان شرکت *سطح خطای 5 درصد 27

13 ضریب تعیین جدول )2( قابلیت تبیین و معناداری مدل فرضیه اصلی R ضریب تعیین تعدیل شده دوربین ANOVA Sig. F **0/000 9/307 - واتسون 1/611 0/469 0/478 **سطح خطای 1 درصد با توجه به جدول 2 چون مقدار آمارة آزمون دوربین واتسون در فاصلة 1.5 تا 2.5 قرار دارد فرض عدم وجود همبستگی بین خطاها پذیرفته می شود و می توان از رگرسیون استفاده کرد. با توجه به معنی داری مقدار آزمون )9/307( F در سطح خطای کوچک تر از 0/01 می توان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیرهای مستقل کنترل و وابسته مدل خوبی بوده و مجموعه متغیرهای مستقل و کنترلی قادرند تغییرات هموارسازی سود را تبیین کنند. مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با 0/469 میباشد نشان میدهد که 46/9 درصد از کل تغییرات متغیر وابسته تحقیق وابسته به متغیرهای مستقل و کنترلی در این مدل می باشد. همچنین ضریب تاثیر متغیر اندازه شرکت بر هموارسازی سود برابر با 0/275- است که حکایت از تاثیر منفی و معکوس ولی ناقص اندازه شرکت بر هموارسازی سود دارد و ضریب تاثیر متغیر عدم تقارن اطالعاتی بر هموارسازی سود برابر با 0/414- است که حکایت از تاثیر منفی و معکوس ولی ناقص عدم تقارن اطالعاتی بر هموارسازی سود دارد. از طرفی با توجه به سطح معناداری آماره t متغیر اندازه شرکت وعدم تقارن اطالعاتی بر هموار سازی سود به دلیل کمتر بودن از سطح خطای 5 درصد می توان با اطمینان 95 درصد بیان کرد فرضیه H 0 پذیرفته نمی شود به عبارتی بین اندازه شرکت و عدم تقارن اطالعاتی با هموارسازی سود رابطه معناداری وجود دارد. مدل رگرسیونی تحقیق را می توان به شرح زیر نوشت: SMTH it = SIZE it SPREAD it LEVERAGE it GROWTH it δ SALE it AVGOCF LOSS it + ε it 28

14 یافته های حاصل از آزمون فرضیه فرعی اول H: 0 بین هموارسازی سود با اندازه شرکت رابطه معناداری وجود ندارد. :H 1 بین هموارسازی سود با اندازه شرکت رابطه معناداری وجود دارد. نام متغیر جدول )3( آزمون رگرسیون فرضیه اول ضریب تاثیر انحراف برآورد سطح معناداری 0/007* 0/000* 0/026* 0/145 0/075 0/048* 0/002* آماره t 2/415-2/623 1/748-0/748 1/247-1/623 2/332 0/386 0/536 0/274 0/654 0/115 0/412 0/328 0/254-0/449 0/195-0/077 0/326-0/009 0/487 ثابت اندازه شرکت اهرم مالی رشد شرکت ریسک فروش جریان نقد عملیاتی زیان شرکت *سطح خطای 5 درصد ضریب تعیین جدول )4( قابلیت تبیین و معناداری مدل فرضیه فرعی اول R ضریب تعیین تعدیل شده دوربین - واتسون Sig. 0/000** ANOVA F 9/265 1/524 0/502 0/514 **سطح خطای 1 درصد با توجه به جدول )4( چون مقدار آمارة آزمون دوربین-واتسون در فاصلة 1/5 تا 2/5 قرار دارد فرض عدم وجود همبستگی بین خطاها پذیرفته می شود و میتوان از رگرسیون استفاده کرد. با توجه به معنی داری مقدار آزمون )9/265( F در سطح خطای کوچک تر از 0/01 میتوان نتیجه 29

15 گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیرهای مستقل کنترل و وابسته مدل خوبی بوده و مجموعه متغیرهای مستقل و کنترلی قادرند تغییرات هموارسازی سود را تبیین کنند. مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با 0/502 می باشد نشان میدهد که %50/2 از کل تغییرات متغیر وابسته تحقیق وابسته به متغیرهای مستقل و کنترلی در این مدل میباشد. همچنین ضریب رابطه متغیر اندازه شرکت بر هموارسازی سود برابر با 0/449 - است که حکایت از رابطه منفی و معکوس ولی ناقص اندازه شرکت بر هموارسازی سود دارد. از طرفی با توجه به سطح معناداری آماره t متغیر اندازه شرکت بر هموارسازی سود )0/000( به دلیل کمتر بودن از سطح خطای 5 درصد میتوان با اطمینان 95 درصد بیان کرد فرضیه H 0 پذیرفته نمیشود به عبارتی بین اندازه شرکت با هموارسازی سود رابطه معناداری وجود دارد. مدل رگرسیونی تحقیق را میتوان به شرح زیر نوشت : SMTH it = SIZE it LEVERAGE it GROWTH it δ SALE it AVGOCF LOSS it + ε it یافتههای حاصل از آزمون فرضیه فرعی دوم H: 0 بین عدم تقارن اطالعاتی با هموار سازی سود رابطه معناداری وجود ندارد. H: 1 بین عدم تقارن اطالعاتی با هموار سازی سود رابطه معناداری وجود دارد. با توجه به جدول 6 چون مقدار آمارة آزمون دوربین واتسون در فاصلة 1/5 تا 2/5 قرار دارد فرض عدم وجود همبستگی بین خطا ها پذیرفته و می توان از رگرسیون استفاده کرد. با توجه به معنی داری مقدار آزمون )9/352( F در سطح خطای کوچک تر از 0/01 می توان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیرهای مستقل کنترل و وابسته مدل خوبی بوده و مجموعه متغیرهای مستقل و کنترلی قادرند تغییرات هموار سازی سود را تبیین کنند. 30

16 نام متغیر ثابت عدم تقارن اطالعاتی اهرم مالی رشد شرکت ریسک فروش جریان نقد عملیاتی زیان شرکت *سطح خطای 5 درصد جدول )5( آزمون رگرسیون فرضیه دوم آماره t انحراف برآورد ضریب تاثیر 2/005 0/226 0/415-1/956 0/369-0/518 2/165 0/441 0/126-1/226 0/596-0/278 1/523 0/378 0/106-2/265 0/623-0/059 1/774 0/305 0/198 سطح معناداری *0/012 *0/019 *0/005 0/084 0/057 *0/004 *0/032 ضریب تعیین R جدول )6( قابلیت تبیین و معناداری مدل فرضیه فرعی دوم ضریب تعیین تعدیل شده دوربین - واتسون Sig. **0/000 ANOVA F 9/352 1/665 0/612 0/623 **سطح خطای 1 درصد مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با 0/612 می باشد نشان مهی دههد کهه 61/2 درصهد از کهل تغییرات متغیر وابسته تحقیق وابسته به متغیرهای مستقل و کنترلی در این مدل می باشهد. همچنهین ضریب تاثیر متغیر عدم تقارن اطالعاتی بر هموار سازی سود برابر با 0/518- است که حکایهت از رابطه منفی و معکوس ولی ناقص عدم تقارن اطالعاتی بر هموارسازی سود دارد. از طرفی با توجه به سطح معناداری آماره t متغیر عدم تقارن اطالعاتی بر هموارسازی سود )0/019( به دلیهل کمتهر بودن از سطح خطای 5 درصد با اطمینان 95 درصد فرضیه H 0 پذیرفته نمیشهود و مهیتهوان بیهان کرد بین عدم تقارن اطالعاتی بر هموارسازی سود رابطه معنهاداری وجهود دارد. مهدل رگرسهیونی تحقیق را می توان به شرح زیر نوشت : 31

17 SMTH it = SPREAD it LEVERAGE it GROWTH it δ SALE it AVGOCF LOSS it + ε it نتیجه بحث و مقایسه فرضیه های تحقیق حاضر و نتایج حاصل از آن به شرح زیر می باشد: 32 فرضیه اصلی نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی نشان داد که بهین انهدازه شهرکت و عهدم تقهارن اطالعهاتی بهر هموارسازی سود رابطه معناداری به صورت معکوس ولی ناقص وجود دارد. با بزرگتر شدن اندازه شرکت ها از میزان هموارسازی سود کاسته می شود و به عبارت دیگر شرکت های کوچک بیشتر درصدد هموارسازی سود خود هستند همچنین بین عدم تقارن اطالعهاتی )گسهترش دامنهه قیمتهی خرید و فروش پیشنهادی( با هموارسازی سود رابطه همبستگی معکوس و ناقص وجود دارد. نتایج آزمون رگرسیون نیز نشان میدهد با کاهش کیفیهت سهود )افهزایش هموارسهازی( میهزان درصهد شکاف قیمتی خرید و فروش افزایش می یابد که مشابه نتایج تحقیق رحیمیان و همکهاران )1391( میباشد. فرضیه فرعی اول ضریب تاثیر متغیر اندازه شرکت بر هموارسازی سود برابر با 0/449- اسهت کهه حکایهت از تهاثیر منفی و معکوس اندازه شرکت بر هموارسازی سهود دارد. از طرفهی بها توجهه بهه سهطح معنهاداری آماره t متغیر اندازه شرکت بر هموارسازی سود )0.000( به دلیل کمتر بهودن از سهطح خطهای 5 درصد میتوان با اطمینان 95 درصهد فرضهیه H 1 را پهذیرفت و بیهان کهرد بهین انهدازه شهرکت بها هموارسازی سود رابطه معناداری وجود دارد. نتایج باال نشان میدهد که در ایران اندازه شرکت ها )کم یا زیاد ) با هموارسهازی سهود بطهور معکهوس ارتبهاط دارد. همهانطور کهه مالحظهه مهی شهود همبستگی هموارسازی سود با اندازه شرکت ها با ضریب اطمینان %95 مورد تأیید قهرار مهی گیهرد.

18 بنابراین می توان نتیجه گرفت که با افزایش اندازه شرکت میزان هموارسازی سود کاهش می یابد که مشابه نتایج مالنظری و کریمی زند) 1386 ( می باشد. فرضیه فرعی دوم ضریب تاثیر متغیر عدم تقارن اطالعاتی بر هموارسازی سود برابر با 0/518- است کهه حکایهت از تاثیر منفی و معکوس عدم تقارن اطالعاتی بر هموارسازی سود دارد. از طرفی بها توجهه بهه سهطح معناداری آماره t متغیر عدم تقارن اطالعاتی بر هموار سازی سود )0.019( به دلیل کمتهر بهودن از سطح خطای 5 درصد می توان با اطمینان 95 درصد فرضیه H 1 را پذیرفت و می تهوان بیهان کهرد بین عدم تقارن اطالعاتی با هموار سازی سود رابطه معناداری وجود دارد. به عبارتی می تهوان بیهان کرد که با افزایش هموارسازی سود عدم اطمینهان نسهبت بهه اطالعهات ارائهه شهده توسهط واحهد تجاری کاهش مییابد که مشهابه نتهایج تهاکر و زارویهن )2006( چهن )2009( گهوش و اولسهون )2009( و رحیمیان و همکاران )1391( میباشد. نتیجهگیری این پژوهش به دنبال یافتن رابطه بین اندازه شرکت و عدم تقارن اطالعاتی با هموارسازی سود بود. پس از طراحی و آزمون فرضیههای پژوهش این نتیجه حاصل شد که بین اندازه شهرکت )لگهاریتم طبیعی داراییها در پایان دوره( و هموارسازی سود همبستگی قهوی وجهود دارد و ایهن ارتبهاط بهه صورت معکوس و ناقص میباشد. با بزرگ شهدن انهدازه شهرکتهها از میهزان هموارسهازی سهود کاسته می شود و به عبارت دیگر شرکت ههای کوچهک بیشهتر درصهدد هموارسهازی سهود خهود هستند. از طرف دیگر میان عدم اطمینان نسبت به اطالعات با هموارسهازی سهود رابطهه همبسهتگی قوی وجود دارد و این ارتباط نیز به صورت معکوس و ناقص می باشهد. بهه عبهارت دیگهر هرچهه هم و ارساز ی س ود در شرک ت ها افز ای ش یا ب د ع د م ت ق هار ن ا ط الع ها تی ک ها ه ش یاف ت ه ه و م هی ت ه و ان ایهن 33

19 موضوع را عنوان کرد که با بزرگتر شدن اندازه شرکت عدم تقارن اطالعاتی نیهز در آنهها افهزایش می یابد. منابع 1. اعتمادی حسین ایمانی برندق محمد )1386( بررسی رابطه بین کیفیت سود و بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران مجله دانشور رفتار شماره پورکریم ابراهیم )1388( بررسی رفتار هموارسازی سود با استفاده از هزینه ها و درآمدهای غیرعملیاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی. 3. رحیمیان نظام الدین همتی حسن سلیمانی فرد ملیحه )1391( بررسی ارتباط بین کیفیت سود و عدم تقارن اطالعاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران فصلنامه پژوهش های تجربی حسابداری سال سوم شماره 10 ص عالمه حائری فریدالدین )1378( بررسی میزان ارتباط بین هموارسازی سود و ثروت سهامداران رساله دکترا دانشگاه آزاد. 5. قائمی محمدحسین وطن پرست محمدرضا )1386( بررسی عدم تقارن زمانی سود به عنوان معیار محافظه کاری در گزارشگری مالی پایان نامه کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه بین المللی امام خمینی. 6. مالنظری مهناز کریمی زند ساناز )1386( بررسی ارتباط بین هموارسازی سود با اندازه شرکت و نوع صنعت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی های حسابداری و حسابرسی شماره 47 صص

20 نوروش ایرج سپاسی سحر نیک بخت محمدرضا )1384( بررسی مدیریت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز شماره 22 صص Akerlof,G., Michael Spence and Joseph stiglitz,1970, "Markets with Asymmetric information. Aturl: Nobel Prize. org/economist 9. Ashari, N., Koh, H.C., Tan, S.L. and Wong, W.H. 1994, Factors Affecting Income Smoothing Among Listed Companies in Singapore, Accounting and Business Research, Vol. 24 No. 96, pp: Beidleman C. Income Smoothing: The Role of Management. The Accounting Review 1973; pp: Chen, J. Z The Choice between Real and Accounting Earnings Management,Job market paper, University of Houston. 12. Diamond, D., & Verrecchia R., Disclosure, liquidity and the cost of equity capital. The journal of finance, PP: Ghosh D. Olson I.,2009, Environmental Uncertainty and Managers Use of Discretionary Accruals. Journal of Accounting, Organizations and Society; 34,pp: Hepworth, S. R., 1953, Smooth Period Income, The Accounting Review, 12,pp: Moses O Douglas Income smoothing and incentives: empirical test using accounting changes Accounting review, Vol. LXII, No. 2,pp: Tucker, W. Jennifer and. Paul A. Zarowin. 2006, Does Income Smoothing Improve Earnings Informativeness? The Accounting Review, 81(1),pp: Venkatesh and chiang,1986, Information asymmetry and the dealer s bid-ask spread, a case study of earnings and dividend announcements. The Journal of Finance, No. 41(5), PP: Albrecht, W. D. and Richardson, F. M Income smoothing by economy sector, Journal of business finance and accounting,vol. 17, No. 5, pp: universities, Marketing Intelligence & Planning, Vol.30, No.3, pp